Аливаа улс үндэстний тусгаар тогтнол, оршин байх хамгийн эрхэм дээд хэмжүүрийн нэг бол хэл соёл, бичиг үсэг мөн. Хүн бүхэн бичиг үсгээр дамжуулан мэдлэг хүртэж, эзэмшсэн мэдлэгээ бусадтай хуваалцаж, амьдарч буй нийгмийнхээ үйл хэрэг, хувь заяанд идэвхтэй оролцдог.

Хэлний оршин тогтнохуй хувьсал хөгжилд нөлөөлж байдаг гол хүчин зүйл нь нийгмийн харилцаа юм. Өнөөгийн үсрэнгүй хөгжил дэвшлийг дагаад хүний харилцаанд цахим орчин асар нөлөөтэй болж чухал үүрэг гүйцэтгэх боллоо. Ингэснээр хэлний харилцах, мэдээлэх, дамжуулах гол үндсэн үүрэг улам тодорхой болж “цахим орчны хэл” дэлхийн бүх хэлний оршин тогтнох баталгаанд нөлөөлөх хандлагатай болов. ЮНЕСКО-гоос бичиг үсэгт тайлагдах олон улсын өдрийг жил бүр зохион байгуулж, дэлхий дахинд насанд хүрсэн 781 сая хүн уншиж, бичиж чадахгүй байгаа тухай статистик мэдээллийг гаргасан байдаг.

Монгол Улсын арван таван наснаас дээш хүн амын 97,5 хувь нь бичиг үсэгт тайлагдсан гэсэн албан ёсны мэдээлэл байна. Энэ нь олон улсын тоон мэдээлэлтэй харьцуулахад чамлахааргүй үзүүлэлт юм. Гэсэн хэдий ч бичиг үсгийн боловсролыг иргэдэд эзэмшүүлэх, тэдний боловсролд хөрөнгө оруулах нь хөгжлийн ухаалаг бодлого, заавал хэрэгжүүлэх чухал сонголт мөн.

Монголчууд 1941 оноос хойш кирилл бичгийг албан ёсоор хэрэглэж эхэлсэн бөгөөд 1983 онд академич Ц.Дамдинсүрэн, Б.Осор нар 18000 толгой үгийг үсгийн дүрэмдээ нийцүүлэн журамласан толийг нийтийн хүртээл болгосноос хойш өдгөө 35 жил өнгөрчээ. Монгол Улсын төрөөс зөв бичих дүрэм, толийн талаар тодорхой ажлыг хийж байсан боловч нэгдсэн бодлого, хууль эрх зүйн орчин хангалттай бус байсан зэрэг хүчин зүйлээс шалтгаалж ахицтай үр дүнд хүрээгүй болно. Салбарын эрдэмтэд, иргэд олон нийт өөр өөрийн дураар үсгийн дүрмийг баримтлалгүй бичдэг нь цахим орчинд төдийгүй сонин хэвлэл, шинжлэх ухааны ном бүтээлд ч мэр сэр харагдах болсон. Эл асуудлыг нэг мөр журамлан шийдэхэд хэл зүйн идэвхтэй хувилал бүхий 38000 толгой үгтэй энэхүү “Монгол хэлний зөв бичих дүрмийн журамласан толь” маш чухал ач холбогдолтой юм.

Миний бие Монгол Улсын Их Хурлын даргаар ажиллаж байх хугацаанд Монгол хэлний тухай хуулийг Улсын Их Хурлаас баталсан. Хуулиар Монгол Улсын хэмжээнд кирилл болон үндэсний бичгийн зөв бичих тус тусын нэгдмэл дүрэмтэй байх бөгөөд иргэн, хуулийн этгээд уг дүрмийг дагаж мөрдөх, зөв бичих дүрмийн толийг шинэчлэн боловсруулж, батлуулах тодорхой заалттай.

Энэ хариуцлагатай ажлын хүрээнд Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх Хэлний бодлогын үндэсний зөвлөлийн даргын тогтоол гарч хэлний салбарын тэргүүлэх эрдэмтэд олон талаас нь зөвшилцөж ажилласны үр дүнд зөв бичих дүрмийн журамласан толио боловсруулж, Та бүхэнд толилууллаа.

Монгол Улс даяар энэхүү толийг сайтар мөрдөж хэвших шаардлагатай.

“Монгол хэлний зөв бичих дүрмийн журамласан толь” бол хэлний хэрэглээний хувьд үндсэн хууль адил заавал дагаж мөрдөх баримт хэрэглэгдэхүүн юм. Мөн хүн төрөлхтний өдөр тутмын ахуй амьдрал, хэв маягийг компьютер болон хиймэл оюунгүйгээр төсөөлөхийн аргагүй болсон. Хиймэл оюун, программ хангамжийн тусламжтайгаар хэлэнд задлан шинжилгээ хийж, хэлний цахим сан бүрдүүлж, түүгээрээ дамжин хэл судлалын маш олон асуудлыг шийдвэрлэж чаддаг болсон.

Толь бүтээсэн ажлын хэсгийн эрдэмтэд орчин үеийн технологийн ололт амжилт, хөгжил дэвшлийг ашиглаж, дэлхийн толийн жишгийг судлан үг бүрийн хэрэглээний давтамж, үгсийн аймгийн ангилал, нэр үйл үгийн хувилах жишээг компьютерийн оролцоотойгоор боловсруулан бүтээлчээр ажилласан нь толийн бас нэгэн ололт юм.

Энэхүү толийг мөн цахим орчинд гар утас, компьютер ашиглан хурдан шуурхай ашиглах, хэрэглэх боломж бүрдэж буйд баяртай байна.

Эх хэлээ дээдэлж, зөв бичих дүрмээ чанд баримтлан, журамласан толио байнга ашиглаж хэвших нь төр захиргааны байгууллага, олон нийт, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, иргэн бүрийн үүрэг тул улс нийтээр энэхүү толийг мөрдөхийг уриалж байна.

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН

ТАМГЫН ГАЗРЫН ДАРГА ЗАНДААХҮҮГИЙН ЭНХБОЛД

2018 оны 5 дугаар сарын 25-ны өдөр

Улаанбаатар хот